YT 18: MHKD THỨC ĂN CHĂN NUÔI

I - Nguồn gốc ý tưởng?

Năm 2020, kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi lên tới 3,84 tỉ USD, tăng 3,75% so năm 2019.

Trong khi đó, xuất khẩu thức ăn chăn nuôi trong năm 2020 đem về hơn 800 triệu USD, tăng 16,98% so với năm 2019. Như vậy, ngành thức ăn chăn nuôi vẫn trong tình trạng nhập siêu lớn, thâm hụt thương mại lên tới hơn 3 tỉ USD.

Ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam tăng trưởng rất nhanh. Năm 2008, tổng sản lượng thức ăn chăn nuôi cả nước đạt 8,5 triệu tấn thì đến năm 2020 đã đạt 20,5 triệu tấn; tổng công suất lắp đặt của các nhà máy tăng từ 12 triệu tấn (năm 2008) lên gần 40 triệu tấn (năm 2020). Việt Nam trở thành nước đứng thứ 10 thế giới và số 1 khu vực Đông Nam Á về sản lượng thức ăn chăn nuôi sản xuất công nghiệp, xếp trên cả Thái Lan (18,6 triệu tấn) và Indonesia (18,3 triệu tấn). Theo đánh giá của nhiều chuyên gia trong và ngoài nước, nhu cầu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam sẽ cần khoảng 30 triệu tấn/năm trong 5 năm tới, trị giá 12 - 13 tỉ USD với mức tăng trưởng trung bình 13 – 14%/năm nên có thể coi đây là thị trường lớn, còn nhiều tiềm năng phát triển.

Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn cho biết, kim ngạch xuất khẩu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam trong năm 2020 đạt hơn 800 triệu USD, tăng 16,98% so với năm 2019. Ba thị trường tiêu thụ thức ăn chăn nuôi lớn nhất của Việt Nam là Trung Quốc, Campuchia và Mĩ. Cụ thể, xuất khẩu thức ăn chăn nuôi sang Trung Quốc đạt 211,23 triệu USD, chiếm 26,38% tổng kim ngạch, tăng 15,68% so với năm 2019; Campuchia đạt 122,32 triệu USD, tăng 23,15%; Mỹ đạt 114,5 triệu USD, tăng mạnh 125% so với năm 2019.

Với năng lực sản xuất đang tiếp tục được củng cố nhờ vào các dự án đầu tư mới và mở rộng của các doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là khối doanh nghiệp ngoại dẫn dắt thị trường, năng lực sản xuất thức ăn chăn nuôi ngày càng phình to, sẽ sớm đưa mặt hàng này gia nhập nhóm các mặt hàng xuất khẩu tỉ USD. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kì (USDA), dự báo thị trường thức ăn chăn nuôi Việt Nam sẽ đạt hàng chục tỉ USD trước 2022.

Với dư địa phát triển được nhận định còn lớn, phân khúc sản xuất thức ăn chăn nuôi Việt Nam đang hút nhiều tên tuổi lớn trong khu vực và thế giới. Các doanh nghiệp này tiếp tục đầu tư mở rộng, xây dựng thêm các nhà máy sản xuất để gia tăng sản lượng.

Tuy nhiên, nếu so mức xuất khẩu với mức nhập khẩu hàng năm của mặt hàng này, giá trị xuất khẩu hiện chỉ chiếm tỷ trọng gần 1/5 nhập khẩu. Nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi trong tháng 12/2020 tiêu tốn 374,3 triệu USD, tăng 26,43% so với tháng 12/2019. Tính chung cả năm 2020, kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi đạt 3,84 tỉ USD, tăng 3,75% so với một năm trước đó. Các thị trường chính cung cấp thức ăn chăn nuôi cho Việt Nam vẫn là Argentina, Mĩ, Brazil, Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ.

Trong đó, Argentina trở thành thị trường cung cấp lớn nhất cho Việt Nam với kim ngạch nhập khẩu năm 2020 lên 1,53 tỉ USD, tăng 2,64% so với năm trước đó, chiếm tới 40% thị phần. Đây cũng là thị trường duy nhất đạt kim ngạch tỉ USD trong cả năm 2020. Đứng thứ hai là thị trường Mĩ với kim ngạch nhập khẩu của cả năm 2020 đạt 505,56 triệu USD, giảm 19,55% so với năm 2019, chiếm 13,16% thị phần tổng kim ngạch nhập khẩu thức ăn chăn nuôi của cả nước. Thứ ba là từ Brazil, với kim ngạch nhập khẩu cả năm 2020 đạt 391,67 triệu USD, tăng 83,34% so với năm 2019, chiếm 10,2% thị phần.

Ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi đã có bước tiến mạnh mẽ, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển ngành chăn nuôi, tuy nhiên nếu nhìn một cách tổng thể còn tồn tại nhiều bất cập. Điều này được thể hiện rất rõ trong những tháng đầu năm 2020, khi dịch Covid-19 lan rộng toàn cầu, dịch tả lợn châu Phi diễn biến phức tạp.

Mặc dù là nước sản xuất và xuất khẩu lương thực nằm ở tốp đầu thế giới, song ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi nước ta vẫn phải nhập khẩu 70 - 80% nguyên liệu từ nước ngoài. Nguyên nhân là do các loại nguyên liệu sản xuất thức ăn như ngũ cốc, đậu tương, khô dầu các loại, phụ gia ... hiện Việt Nam sản xuất không đủ hoặc do giá thành quá cao so với sản phẩm nhập khẩu cùng loại. Trong khi mỗi năm Việt Nam xuất khẩu khoảng 6 triệu tấn gạo, trị giá khoảng 2,8 tỉ USD thì lại cần nhập tới trên 15 triệu tấn nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi, trị giá gần 3,8 tỉ USD, như vậy giá trị nhập siêu riêng lĩnh vực lương thực đã lên tới khoảng 1 tỉ USD mỗi năm.

Chính vì vậy, từ nhiều năm nay, ngành sản xuất thức ăn luôn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, dẫn tới tình trạng thiếu ổn định, dễ bị tổn thương khi có sự cố xảy ra. Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 cộng thêm bệnh dịch tả lợn châu Phi chưa ổn định khiến các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi bị ảnh hưởng nặng nề khi vừa thiếu nguyên liệu sản xuất, vừa khó tìm thị trường đầu ra cho sản phẩm. Cũng giống như nhiều ngành sản xuất lớn trong nước, có thể nói hiện nay các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi đang ở trong giai đoạn khó khăn nhất. Đại dịch Covid-19 đã khiến ngành vận tải biển và đường bộ gặp khó khăn do khâu kiểm soát dịch bệnh khắt khe tại các nước xuất khẩu, thậm chí nhiều nước đã tạm dừng hoạt động dẫn tới tình trạng đứt gẫy chuỗi cung ứng. Hệ lụy là có nhiều thời điểm, một số doanh nghiệp giảm sâu sản lượng sản xuất do thiếu nguyên liệu. Một số doanh nghiệp lớn như: Công ty C.P Việt Nam, Cargill, GreenFeed ... thông thường luôn hoạt động đến 80% công suất thì có những tháng khi dịch Covid bùng phát mạnh, các doanh nghiệp này chỉ hoạt động khoảng 30 – 40% công suất.

Ngoài việc khó khăn về nhập khẩu, giá nguyên liệu tăng lên khá mạnh khiến các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi cũng phải tăng giá thức ăn chăn nuôi. Cụ thể, mặt hàng ngô tăng đột biến từ 5.600 đồng/kg lên 7.000 đồng/kg, khô dầu đậu tương tăng từ 9.000 đồng/kg lên 10.200 đồng/kg, thậm chí một số phụ gia như lysine, axít amin thậm chí tăng giá gấp đôi... chính vì vậy đã kéo giá thức ăn chăn nuôi tại Việt Nam tăng từ 200 – 1.000 đồng/kg. Đây là một trong những nguyên nhân khó giảm giá thịt lợn tại Việt Nam hiện nay dẫn tới tăng chỉ số lạm phát trong những tháng gần đây.

Một bất cập khác, trong lĩnh vực sản xuất thức ăn chăn nuôi, các doanh nghiệp nội luôn yếu thế trước doanh nghiệp ngoại. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, cả nước hiện có khoảng 265 nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi, trong đó có 85 nhà máy thuộc doanh nghiệp nước ngoài (chiếm tỷ lệ 32%), 180 nhà máy thuộc doanh nghiệp trong nước (chiếm 68%). Mặc dù có số lượng nhà máy chiếm áp đảo, trong đó có một số doanh nghiệp quy mô lớn như: Dabaco, Masan, GreenFeed, Vina, Lái Thiêu ... nhưng các doanh nghiệp trong nước chỉ chiếm khoảng 35% thị phần cung cấp thức ăn chăn nuôi, 65% thị phần còn lại do các doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ.

Với tiềm năng của thị trường Việt Nam, các doanh nghiệp lớn trong nước như: Masan, Hòa Phát, Hùng Vương, Vingroup đã bắt đầu có những đầu tư lớn vào ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi với mong muốn "lội ngược dòng", giành lại thị phần từ tay các doanh nghiệp ngoại. Cụ thể, Masan đã mua lại Proconco, Anco vươn lên vị trí cung ứng thức chăn nuôi lớn thứ 2 trên cả nước. Tập đoàn Hòa Phát cũng đã xây dựng và đi vào hoạt động nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi tại Khu công nghiệp Long Khánh với công suất 200 ngàn tấn/năm. Các tập đoàn này đang liên kết tạo thành chuỗi phát triển sang lĩnh vực chăn nuôi, tiêu thụ và bước đầu đã thành công ...

Vật nuôi cung cấp cho con người nhiều thứ và việc nuôi chúng cần có nguồn thức ăn đúng chuẩn. Tại sao chúng ta không nghiên cứu ra công thức chế biến các loại thức ăn dùng cho chúng, từ đó, đầu tư hoặc thu mua để có nguồn nguyên liệu => tiến hành sản xuất => cung cấp các loại sản phẩm ra thị trường? Tôi cho rằng hướng đi này có thể giúp nhà đầu tư trở nên giàu có.

Tới đây, có bạn sẽ nói: Hướng đi này đã có rất nhiều người theo đuổi rồi mà!?

Vâng, đã có rất nhiều người theo đuổi rồi, nhưng nó vẫn còn rất nhiều tiềm năng. Với lại, tôi muốn bạn nghiên cứu ra những công thức chế biến thức ăn chăn nuôi của riêng mình, có thể tận dụng nguồn nguyên liệu, chất thải ở địa phương, chứ không đi theo lối mòn của những người đi trước.

Bên cạnh đó, nhiều người hiểu, thức ăn chăn nuôi là những loại thức ăn đã được chế biến, đóng gói, dạng khô, nhưng ở đây, tôi muốn bạn phát triển mạnh mảng thức ăn chăn nuôi không cần chế biến, đóng gói, dạng tươi. Theo tôi, đây là yếu tố mà những doanh nghiệp lớn (nhất là doanh nghiệp nước ngoài) đang bỏ ngỏ.

Hiện nay, phần lớn nguồn thức ăn dùng cho vật nuôi phải nhập khẩu, trong khi đó, Việt Nam lại là nước nông nghiệp, để phát triển bền vững, tối ưu, chúng ta phải tự mình nghiên cứu ra những công thức chế biến thức ăn chăn nuôi riêng, từ đó, đầu tư hoặc thu mua để có nguồn nguyên liệu => tiến hành sản xuất => cung cấp các loại sản phẩm ra thị trường. Mãi phụ thuộc vào nguồn thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, chúng ta không thể ngóc đầu lên được. Hơn thế nữa, chúng ta sẽ bị người khác chi phối, ảnh hưởng đến an ninh lương thực.

II - Ý tưởng ra sao?

Đầu tiên, bạn phải bỏ ra nhiều thời gian, công sức, chất xám, tiền của … để tìm ra những công thức chế biến thức ăn chăn nuôi tối ưu có thể tận dụng nguồn lực, nguyên liệu … trong nước.

Tiếp đó, bạn mới bắt tay vào đầu tư nuôi, trồng, thu mua nguyên liệu => tiến hành sản xuất thức ăn cho vật nuôi => cung cấp các loại sản phẩm ra thị trường.

Bạn nên chia làm hai loại thức ăn chăn nuôi: Một, loại thức ăn chăn nuôi ở dạng khô; hai, loại thức ăn chăn nuôi ở dạng tươi.

Đối với loại thức ăn chăn nuôi ở dạng khô, cố gắng tìm ra nguồn nguyên liệu trong nước có thể cung cấp với số lượng lớn, chi phí thấp nhất …

Đối với loại thức ăn chăn nuôi ở dạng tươi, chú trọng nhiều hơn để giành thị phần vì đây là khe hở nhiều doanh nghiệp đang bỏ ngỏ.

Cái khó khi khởi nghiệp với ý tưởng này là bạn phải xây dựng được một mô hình kinh doanh khép. Nghĩa là, bạn phải cùng lúc xây dựng và kết hợp 4 khâu:

1. Đầu tư nuôi, trồng, thu mua nguyên liệu để luôn có nguồn nguyên liệu dồi dào phục vụ cho sản xuất thức ăn chăn nuôi, trong đó, chú trọng đầu tư nguyên liệu dùng để chế biến ra thức ăn chăn nuôi dưới dạng tươi.

2. Đầu tư qui trình sản xuất thức ăn chăn nuôi tối ưu.

3. Đầu tư nuôi vật nuôi; đặc biệt, sản xuất con giống để cung cấp cho những cá nhân, tổ chức có nhu cầu (có kèm theo hướng dẫn kĩ thuật nuôi).

Cần đầu tư các cơ sở nuôi giữ, bảo tồn, chọn lọc, nhân các giống vật nuôi qúi trong nước để làm nguyên liệu lai giữa các giống vật nuôi trong nước, và lai giữa các giống vật nuôi trong nước với vật nuôi nhập khẩu, tạo con lai thương phẩm có năng suất chất lượng cao, cung cấp cho thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu; ưu tiên đầu tư cho các cơ sở chọn lọc nuôi giữ các giống thuần.

4. Đầu tư phát triển thị trường thức ăn cho vật nuôi, vật nuôi và con giống … Trong tương lai, bạn nên phát triển luôn mảng cung cấp giải pháp kĩ thuật nuôi, trồng; cung cấp trang thiết bị, dụng cụ … nuôi, trồng; cung cấp dịch vụ sơ chế, chế biến sản phẩm từ thịt, trứng … đến lông, phân … của vật nuôi.

Tôi nhận thấy, đa số người chăn nuôi có kiến thức, kĩ thuật chưa tốt. Bên cạnh đó, họ thiếu trầm trọng ý tưởng, giải pháp, trang thiết bị, dụng cụ … chăn nuôi hiệu quả. Vật nuôi hầu hết được giết mổ thủ công ngoài chợ, điều này khiến cho chất lượng sản phẩm không đảm bảo, gây ô nhiễm môi trường trầm trọng … Cần có cá nhân, tổ chức đầu tư cơ sở, nhà máy giết mổ, sơ chế, chế biến có đội ngũ nhân viên được huấn luyện đầy đủ, trang bị dây chuyền giết mổ hiện đại … để phục vụ nhu cầu giết mổ vật nuôi rất cao trong dân chúng, cũng như sơ chế, chế biến những sản phẩm từ vật nuôi … Việc giết mổ vật nuôi tập trung, có kiểm dịch sẽ góp phần kiểm soát dịch bệnh, chất lượng sản phẩm trước khi đưa đến tay người tiêu dùng. Một số nguyên liệu cung cấp từ vật nuôi như lông, phân … có thể làm ra những sản phẩm hữu ích, giá trị phục vụ cho đời sống con người phải được tận dụng triệt để.

Có lần tôi nuôi thử nghiệm thỏ và phát hiện ra phân thỏ hình hạt, có kích thước vô cùng hợp lí, nếu sấy khô, đóng gói có thể bán ra thị trường để người có nhu cầu làm phân bón cho cây. Không riêng gì phân thỏ, phân của hầu hết các vật nuôi khác cũng có thể tận dụng được làm phân bón cho cây trồng … Bạn cần có ý tưởng, giải pháp để giải quyết tận gốc vấn đề này đem lại lợi ích to lớn cho mình và xã hội.

Có thể nói ý tưởng này mở ra một hướng đi bất tận.

Sở dĩ ngành chăn nuôi Việt Nam chưa phát triển bởi 4 khâu trên chưa làm tốt, còn rời rạc. Người sản xuất thức ăn chăn nuôi cứ tăng giá bán không quan tâm đến người chăn nuôi có lỗ hay không; người chăn nuôi thì cứ cắm đầu vào nuôi đến khi vật nuôi, trứng, phân … đầy chuồng không có ai đến thu gom … Chúng ta đang phát triển tự phát, mạnh ai nấy làm, kết quả là chúng ta đều là những người thua cuộc, trong đó, người chăn nuôi là người gánh chịu hậu quả nặng nề nhất. Nếu cứ tiếp tục đà này, ngành chăn nuôi Việt Nam sẽ đi vào ngõ cụt.

III - Thực hiện thế nào?

Bạn liên hệ tác giả ý tưởng nhé!
Chat Master (Anastar) - Tác giả Mô hình kinh doanh